The constructional scheme [[X]N-[mor]A] N in the history of Portuguese

Authors

DOI:

https://doi.org/10.22481/el.v18i1.6097

Keywords:

Compound words., [[X]N-[mor]A]N Constructions, Archaic Portuguese

Abstract

This paper aims at developing an analysis of constructions [[X]N-[mor]A]N in the history of the Portuguese language, following Construction Grammar’s framework as it is approached in Construction Morphology, by Booij (2010), Gonçalves (2016), Soledade (2013) and Tavares da Silva (2019), and in Usage-Based Functional Linguistics, by Traugott and Trousdale (2013), Oliveira (2017) and Rosário and Lopes (2019). In the constructive approach to language, it is assumed that a construct must be instantiated by a scheme that pairs form, function and meaning. In this sense, we intend to analyze the semantic, lexical and morphosyntactic aspects of [[X]N-[mor]A]N compounds. The survey conducted by Santos (2009) for the nominal compounds in archaic Portuguese (13th-16th century) was used, containing forms such as alcaide-mor, alferez-mor, beesteiro-mor and camareira-mor, altar-mor and capela-moor, among others. For contemporary Portuguese, research based on corpora, available on the Linguateca platform and on the Twitter social network, was conducted. The following examples were found: ladrão-mor, sapatão-mor, pessimista-mor, metaleiro-mor, gastador-mor, cínico-mor, pinguim-mor and breguice-mor.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Antonia Vieira dos Santos, Federal University of Bahia (UFBA/BRAZIL)

Antonia Vieira dos Santos holds a PhD in Letters from the Federal University of Bahia (2009). Master in Portuguese Linguistics from the University of Coimbra (2003). She graduated in Letras-Português from the University of Brasília (1997). She is currently an adjunct professor at the Federal University of Bahia (UFBA). He is doing a post-doctoral internship at the University of Coimbra, receiving a CAPES-PrInt scholarship. Has experience in Linguistics, with emphasis on Historical Linguistics, working mainly in the areas of word formation, lexicon and morphology. Member of the PROHPOR Research Group - Program for the History of the Portuguese Language, based at the UFBA Institute of Letters.

Natival Almeida Simões Neto, Federal University of Bahia (UFBA/BRAZIL)

Natival Almeida Simões Neto holds a master's degree from the Postgraduate Program in Language and Culture, at the Federal University of Bahia (UFBA), where he currently holds a doctoral degree. He is also a graduate of UFBA. He is part of the Program for the History of the Portuguese Language (PROHPOR) and conducts research on morphology, lexicon, anthroponymy and semantics.

References

BLUTEAU, Rafael. Vocabulario portuguez e latino, aulico, anatomico, architectonico, bellico, botanico, brasilico, comico, critico, chimico, dogmatico, dialectico, dendrologi-co, ecclesiastico, etymologico, economico, florifero, forense, fructifero... autorizado com exemplos dos melhores escritores portugueses, e latinos. Coimbra: Collegio das Artes da Companhia de Jesus, 1712-1728 (10 vol).
BOOIJ, Geert. Construction Morphology. Oxford: Oxford University Press, 2010.
BYBEE, J. Língua, uso e cognição. São Paulo: Cortez Editora, 2016.
CARDOSO, Jerónimo. Dictionarium latino lusitanicum & vice versa lusitanico lati-nu[m]: cum adagiorum feré omnium iuxta seriem alphabeticam perutili expositione, ec-clesiasticorum etiam vocabulorum interpretatione... / noué omnia per Hieronymu[m] Cardosum Lusitanum congesta; recognita vero omnia per Sebast. Stockhamerum Ger-manum. Qui libellum etiam de propriis nominibus regionu[m] populorum, illustrium virorum... adiecit. - Conimbricae : excussit Joan. Barrerius, 12 Kal. Iulij 1570 [20 Junho 1570]. < http://purl.pt/14265>
COROMINAS, Joan; PASCUAL, José A. Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico. 6 Vol., Madrid: Gredos, 1980-1991.
GONÇALVES, Carlos Alexandre Victório. Morfologia Construcional: uma introdução. São Paulo: Contexto, 2016.
GONÇALVES, Carlos Alexandre Victório; ALMEIDA, Maria Lucia Leitão de. Morfo-logia Construcional: principais ideias, aplicação ao português e extensões necessárias. Alfa. São Paulo, v.58, n.1, 2013, p. 165-193.
HOUAISS, Antônio; VILLAR, Mauro. Dicionário Houaiss Eletrônico da Língua Por-tuguesa. Rio de Janeiro: Objetiva, 2009.
LINGUATECA. Disponível em https://www.linguateca.pt/ [Acesso: 07. Dezem-bro.2019].
LOPES, Mailson dos Santos. Estudo histórico-comparativo da prefixação no galego-português e no castelhano arcaicos (séculos XIII a XVI): aspectos morfolexicais, semân-ticos e etimológicos. 2018. 5 v. 2430 f. Tese (Doutorado em Língua e Cultura; Douto-ramento em Linguística do Português) — Instituto de Letras/Faculdade de Letras, Uni-versidade Federal da Bahia/ Universidade de Coimbra, Salvador/Coimbra.
MATTOS E SILVA, Rosa Virgínia. O português arcaico, uma aproximação: léxico e morfologia. Lisboa: Imprensa Nacional/Casa da Moeda, 2008.
OLIVEIRA, M. R. Linguística funcional centrada no uso e ensino. In: CASSEB-GALVÃO, V; NEVES, M. H. M. (orgs.). O todo da língua: teoria e prática do ensino de português. São Paulo: Parábola Editorial, 2017, p. 15-34.
RIBEIRO, S.; RIO-TORTO, G. Composição. In: RIO-TORTO, Graça et al. Gramática derivacional do Português. 2 ed. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra, 2016. p. 385-431.
ROMERITO SILVA, José . O grau em perspectiva: uma abordagem centrada no uso. São Paulo: Cortez, 2015.
ROSÁRIO, Ivo da Costa; LOPES, Monclar Guimarães. Construcionalidade: uma pro-posta de aplicação sincrônica. SOLETRAS, v. 37, p. 83-102, 2019.
SANTOS, Antonia Vieira dos. Compostos sintagmáticos nominais VN, NN, NA, AN e NprepN no português arcaico (sécs. XIII-XVI). 2009. 190 f. Tese (Doutorado em Letras e Linguística) — Instituto de Letras, Universidade Federal da Bahia, Salvador.
SIMÕES NETO, N. A. O padrão [[X]N de Taubaté]N no português brasileiro: um estudo sobre compostos sintagmáticos em perspectiva construcional. Diadorim, v. 21, p. 265-290, 2019.
SIMÕES NETO, Natival Almeida. Morfologia Construcional e alguns desafios para a análise de dados históricos da língua portuguesa. Domínios de lingu@agem, v. 11, p. 468-501, 2017.
SOLEDADE, Juliana. Experimentando esquemas: um olhar sobre a polissemia das for-mações [[X – EIR]N] no português arcaico. Revista Diadorim / Revista de Estudos Lin-guísticos e Literários do Programa de Pós-Graduação em Letras da Universidade Fede-ral do Rio de Janeiro. Rio de Janeiro, n. especial, 2013. p. 83-111.
TAVARES DA SILVA, J. C. A abordagem construcional nos estudos da morfologia do português: o modelo booijiano em terras brasílicas. Macabéa – Revista Eletrônica do Netlli, Crato, v. 8., n. 2., 2019, p. 109-135.
TRAUGOTT, E. C.; TROUSDALE, G. G. Constructionalization and Constructional Change. Oxford University Press: Oxford, 2013.
TWITTER. Disponível em https://twitter.com/ [Acesso: 03. Janeiro. 2020]

Published

2020-04-30

How to Cite

SANTOS, A. V. dos; SIMÕES NETO, N. A. The constructional scheme [[X]N-[mor]A] N in the history of Portuguese. Language Studies, [S. l.], v. 18, n. 1, p. 125-140, 2020. DOI: 10.22481/el.v18i1.6097. Disponível em: https://periodicos2.uesb.br/index.php/estudosdalinguagem/article/view/6097. Acesso em: 24 aug. 2024.